Jak pomóc dziecku łagodnie przejść proces adaptacji?

Pójście dziecka do przedszkola to bardzo ważny etap w życiu całej rodziny.

Ze środowiska rodzinnego, znajomego i bezpiecznego, wchodzi do nieznanego środowiska przedszkolnego. Dla wielu dzieci jest to pierwszy kontakt z grupą rówieśniczą i znaczna zmiana dotychczasowego trybu życia. Jest to dla malucha trudny czas, pełen emocji i stresu.

Należy pamiętać, że adaptacja jest procesem,  który przebiega w bardzo zróżnicowanym tempie, w indywidualny, charakterystyczny dla każdego dziecka sposób.

Uzależnione jest to między innymi:

• od predyspozycji psychicznych dziecka
• jego doświadczeń społecznych i emocjonalnych w rodzinie
• umiejętności samoobsługowych
• od podejścia dorosłych

Różne są też przejawy adaptacji dzieci do nowych warunków życia.

Przychodząc do przedszkola, dzieci różnią się „poziomem zdolności przystosowawczych”. Niektóre z nich adaptują się łatwo do nowych warunków przedszkolnych, inne mają duże trudności. Proces ten u każdego dziecka przebiega inaczej: u jednych jest prawie niezauważalny, a u innych trwa długo i jest trudny emocjonalnie.

Trzeba pamiętać, że adaptacja dotyczy nie tylko dzieci, ale również ich rodziców, którzy często na równi z pociechą przeżywają rozpoczęcie edukacji przedszkolnej. Pojawiają się u nich trudne emocje, stres, lęk o dziecko, nawet łzy. Niejednokrotnie te obawy przenoszą się na dzieci, co może w dużym stopniu utrudniać przebieg adaptacji. Akceptacja przez dziecko nowej rzeczywistości przedszkolnej zależy bowiem w dużej mierze także od akceptacji i pozytywnego nastawienia rodziców. Jeśli rodzice akceptują wychowawców, ich metody pracy i samo przedszkole, to zwiększa to szanse na szybszą i łatwiejszą akceptacje nowej sytuacji przez dzieci.

Jak możemy pomóc dziecku w adaptacji do przedszkola?

Na długo przed planowanym zapisaniem dziecka do przedszkola prowadź systematyczne i konsekwentne działania, które pomogą twojemu dziecku, jak również i Tobie w miarę szybko przystosować się do nowego środowiska:

• rozmawiaj z dzieckiem o przedszkolu,
• pokaż mu otoczenie i budynek przedszkola,
• organizuj spotkania w gronie znajomych, by dziecko miało okazję do zabawy w większym gronie rówieśników,
• nie wyręczaj dziecka, pozwól, by się usamodzielniło i nabywało umiejętności samoobsługowe.

Podstawą procesu adaptacji jest przygotowanie dziecka w różnych sferach: emocje, samodzielność w zakresie samoobsługi. Pomogą w tym proste zabawy z dzieckiem w zakładanie ubranek, kapci, bucików. Ćwiczmy z dzieckiem sprzątanie zabawek, odkładanie przedmiotów na wyznaczone miejsca oraz samoobsługę higieniczną.

Pamiętajmy, że trzeba dziecku dać szansę się wykazać! Takie zabawy i ćwiczenia wymagają od rodziców spokoju, wyciszenia, a od dziecka ciągłych powtórek.

Ważnym zadaniem dla rodziców jest nauczenie pociechy jak największej samodzielności, m.in. w załatwianiu potrzeb fizjologicznych, spożywaniu posiłków, rozbieraniu się i ubieraniu. Dziecko wówczas czuje, że samo dużo potrafi, co wzmacnia jego poczucie sprawstwa i bezpieczeństwa. Warto okazywać radość z każdego przejawu samodzielności u malucha i chwalić go za to.

Pamiętajmy, dziecko samodzielne samoobsługowo jest pewniejsze w kontaktach z rówieśnikami oraz z dorosłymi. Takie dziecko osiąga małe sukcesy, które podbudowują jego wiarę w siebie i swoje umiejętności. Radość z samodzielnych prostych osiągnięć jest bezcenna.

Przygotowując dziecko do pójścia do przedszkola, rodzice powinni starać się wcześniej zmniejszyć zależność emocjonalną między sobą a maluchem, np. częściej i na dłużej zostawiać pociechę pod opieką innych osób (babci, dziadka, wujka czy cioci).

Można też wcześniej przyzwyczajać dziecko do rytmu dnia przedszkolnego, planując posiłki czy drzemkę w domu w tych samych godzinach co w przedszkolu.

Pomocne okażą się książeczki dla dzieci o tematyce związanej z pójściem do przedszkola lub bajki terapeutyczne. Rodzice mogą też opowiadać, jak to było, gdy sami uczęszczali do przedszkola, i zachęcać malucha do zadawania pytań, wyrażania swoich uczuć czy wątpliwości związanych z nową sytuacją. Trzeba go zapewniać, że z każdym problemem może się zwrócić do rodziców, którzy rozumieją jego emocje. Nie wolno krytykować dziecka za to, że odczuwa lęk przed przedszkolem, należy okazywać wsparcie i wyrozumiałość.

ISTOTNE!

Kiedy dziecko już rozpoczęło edukację przedszkolną…

Kiedy dziecko już rozpoczęło edukację przedszkolną, pamiętaj o poniższych regułach, ponieważ ułatwią one poranne rozstania i pozwolą na lepszą adaptację dziecka do przedszkola:

Rodzic żegna się krótko, spokojnie i zdecydowanie.  Dzieciom (rodzicom też) czasem pomaga rytuał, wypracowany razem, po wypełnieniu którego wiadomo, że dziecko zostaje w przedszkolu. Może to być rymowanka np. „Pa pa pa  buziaków sto dwa. Całusów tysiące jak kwiatów na łące” lub konkretny ciąg uścisków i przytuleń. Rozstania nie należy przedłużać. Przeciągane rozstania  mogą całkowicie rozstroić nawet spokojne, gotowe do pozostania dziecko. Rodzic akceptując ewentualny płacz, nie odmawia sobie i dziecku prawa do wyrażenia uczuć, ale po pożegnaniu odchodzi. Dziecko przecież zostaje pod dobrą opieką. Nie wychodzimy ukradkiem! Dziecko, może czuć się oszukane i następnego dnia nie puści rodzica ani na krok  i cały wysiłek adaptacyjny pójdzie na marne. Odzyskanie nadwątlonego zaufania jest bardzo trudne. Gdy dziecko zostaje samo z nauczycielką, może utulić swój smutek na jej kolanach.

Jeśli jedno z rodziców bardziej przeżywa rozstanie z dzieckiem, wówczas na początku do przedszkola może je odprowadzać drugi z opiekunów.

Nie należy ulegać dziecku, gdy płaczem lub krzykiem chce wymusić na nas powrót do domu. Jeśli rodzic raz ustąpi, maluch będzie próbował ponownie wykorzystać sprawdzone metody.

Rodzic nie może oczekiwać, że dziecko podejmie samodzielną, odpowiedzialną decyzję i samo zdecyduje o pozostaniu w przedszkolu. Podejmowanie takich decyzji to rola dorosłych i nie można nimi obarczać dzieci. Zaburza to bowiem ich poczucie bezpieczeństwa.

Paradoksalnie rzecz ujmując, całkowita wolność nie daje poczucia bezpieczeństwa…

Dzieci, aby się czuć bezpiecznie, muszą mieć stawiane granice pokazujące im, jakie zachowania są dopuszczalne, a jakie są społecznie nieakceptowane. Zasady powinny dotyczyć zarówno spraw fundamentalnych , np. zasad bezpieczeństwa, jak i drobniejszych pory snu, zachowania przy stole. Muszą być jasne i niezmienne, bo tylko wtedy będą dla dziecka kierunkowskazem i wytyczną postępowania. Brak reguł oznacza przejęcie kontroli przez dziecko, i choć to je cieszy (chociaż przez pewien czas), może być dla niego zbyt dużym wyzwaniem rozwojowym i obciążeniem psychicznym. Stawianie granic wymaga konsekwencji. Dziecko, które widzi, jak rodzic raz na coś pozwala, innym razem nie, czuje się zagubione. Traci zaufanie do swoich opiekunów, którzy zamiast dawać poczucie bezpieczeństwa, odbierają mu je…

Dobrze byłoby zaplanować jakieś ciekawe zajęcia, które wspólnie wykonacie po odebraniu dziecka z przedszkola.

Nie należy zmuszać dziecka do opowiadania, jak minął mu dzień w przedszkolu, zwłaszcza zaraz po wyjściu z placówki. Maluch może potrzebować czasu, by samemu zacząć opowiadać o nowym miejscu.

Rodzice powinni zarezerwować więcej czasu na odprowadzenie dziecka do przedszkola, aby nie robić tego w pośpiechu, by maluchowi nie udzieliło się ich zdenerwowanie.

Jeśli dziecku będzie raźniej, może zabrać z domu ulubioną Przytulankę, maskotkę, coś, z czym jest emocjonalnie związane. Będzie się czuło bezpieczniej, mając przy sobie ulubioną rzecz z domu.

Określ dziecku godzinę przyprowadzania i odbierania z przedszkola lub narysuj rozkład dnia i zaznacz, co Ty robisz w tym czasie np. jadę do pracy, pracuję, jadę po ciebie do przedszkola.

W początkowym okresie, gdy dziecko źle znosi rozstania, odbieraj je nieco wcześniej, umawiając się z nauczycielką.

Należy dotrzymywać słowa, zwłaszcza dotyczącego pory odebrania malucha z placówki. Rodzice powinni punktualnie zjawić się w przedszkolu, dziecko na nich czeka. Niedotrzymanie słowa może osłabić jego zaufanie do opiekunów (jeżeli po obiedzie, to rzeczywiście, zwłaszcza na początku najlepiej przyjść zaraz po obiedzie).

Pamiętaj, że dzieci płaczą, bo nie potrafią w inny sposób rozładować nagromadzonych emocji zarówno pozytywnych, jak i negatywnych, taki płacz działa jak oczyszczenie i orzeźwienie. Malec zaraz po tym, gdy zamykasz drzwi przedszkola, najczęściej po kilku minutach, oswaja się z otoczeniem i zaczyna zabawę. Daj mu zatem czas na przyzwyczajenie i oswojenie się z nową rzeczywistością,

Nie należy pozostawać na jakiś czas w sali przedszkolnej, gdyż to tylko przedłuża moment rozstania i adaptacji dziecka do przedszkola.

Ważne, by rodzice brali udział w uroczystościach przedszkolnych, zebraniach. Dzięki temu dziecko wie, że przedszkole to miejsce ważne zarówno dla niego, jak i jego rodziców.

Jeżeli rodzice zauważą, że ich dziecko przeżywa trudności, jest smutne lub agresywne, powinni porozmawiać z nauczycielem. Wspólnie łatwiej rozwiązać problemy wychowawcze, pomóc maluchowi w kłopotliwych sytuacjach

Najlepsze efekty w prawidłowej adaptacji dziecka do środowiska przedszkolnego przynosi ścisła współpraca przedszkola z rodziną

—
Agnieszka Majchrzak
Dyrektor Przedszkola
Publiczne Przedszkole Niebieski Balonik w Plewiskach
ul. Pasterska 36, 62-064 Plewiska